طاهر حبیب زاده ( ما در تلگرام و بله و اینستاگرام: @mashk_law)
مفهوم پولشویی
پولشویی که در زبان انگلیسی Money Laundring نامیده می شود، تحت الفظی همان شست و شوی پول برای تطهیر کردن و پاک کردن آن است که طبیعتا باید پول کثیف باشد تا سخن از پاک کردن آن مطرح شود!
حال تطهیر پول به چه دلیلی صورت می گیرد که اسم آن پولشویی است؟ به این دلیل که «روش به دست آوردن پول» نامشروع و غیرقانونی (مجرمانه) است و می خواهیم با پولشویی به مجریان قانون وانمود کنیم که منشا تحصیل پول قانونی بوده یا اینکه حداقل منشا تحصیل پول را کتمان کنیم.
مثالی می زنیم: یک موقع شما کار قانونی می کنید مثلا تدریس می کنید، وکالت می کنید، تجارت و کسب و کار می کنید، و حق الزحمه ای می گیرید. پول دریافتی شما شرعا مشروع و حلال و قانونا مجاز و معتبر است.
اما یک موقع شما پولی را به دست می آورید که شرعا از راه حرام و قانونا از راه غیرمجاز (مجرمانه) به دست آمده است، مانند اینکه اشیای عتیقه که میراث ملی است می یابید یا سرقت می کنید و به قیمت کلان می فروشید یا از محل قاچاق کالا و ارز پول سنگینی تحصیل می کنید یا از بیت المال اختلاس می کنید یا قاچاق مواد مخدر می کنید و یا اینکه از راه رانت خواری و ویژه خواری پولی را به دست می آورید. در این صورت این پول نامشروع و غیرقانونی است. به عبارت دیگر، این پول کثیف است. باید آن را تطهیر کنید تا بتوانید بدون مانع قانونی از آن استفاده کنید. چگونه؟
روشن است که اگر این مبلغ سنگین وارد حساب بانکی شما شود، مثلا ۱۰ میلیارد تومان، آنگاه در نظر بانک و مجریان قانون این سوال ایجاد می شود که منشا این پول چه بوده است؟ چگونه توانستید ۱۰ میلیارد تومان تحصیل کنید؟ آیا تجارت قانونی کرده اید یا سرقت کرده اید یا فعالیت های غیرقانونی و مجرمانه دیگری انجام داده اید؟
برای اینکه مجریان مانند بانک و وزارت اطلاعات را دور بزنید و آنها را حساس نشوند، به عنوان صاحب پول چند راه می توانید در پیش بگیرید که دو راه بازر به این شرح است:
اول، مشاغل و کسب و کارهای صوری تشکیل بدهید، مانند تاسیس یک رستوران یا بیمارستان یا شرکت یا هر کسب و کار مجاز دیگر، و وانمود کنید که پول ها حاصل از فعالیت شما در این تشکیلات است. البته که این روش زمان بر است و طبیعتا کسی که از این روش بخواهد وانمود کند پول ها قانونی هستند و از راه و فعالیت مجاز به دست آمده اند باید ابتدا این تشکیلات را تاسیس کند یا با کسی که صاحب این گونه تشکیلات است هماهنگ کند و به اسم وی پول ها را قانونی جلوه دهد. به مثال خیلی عامیانه، صاحب پول در خرید و فروش مواد مخدر فعالیت می کند که عملی مجرمانه است و پول کلانی به جیب می زند، از طرف دیگر مغازه فروش عمده برنج دارد و وانمود می کند که از محل معاملات برنج این درآمد را کسب کرده است! به عنوان مثال خارجی، مافیای ایتالیایی در نیویورک برای اینکه کسی به ثروت و منشا ثروت آنها شک نکند، کازینو (قمارخانه) و رستوران راه می انداختند و پول های مواد مخدر را با درآمد رستوران به هم گره می زدند تا کسی شک نکند!
دوم، این مبلغ را به مبلغ های خرد تبدیل می کنید. بخشی از آن را به حساب های مختلف در بانک های مختلف می ریزید. بخشی را در بازار دلار و طلا سرمایه گذاری می کنید. بخش دیگر را در بازار مسکن و ملک صرف می کنید مثلا چند واحد آپارتمان یا چند قطعه ملک می خرید. بخش دیگر را به خرید اوراق بهادار مانند سهام شرکت ها هزینه می کنید. در این صورت، مجریان دولتی در بخش های مختلف نمی توانند شما را به راحتی شناسایی کنند. در نتیجه پول را وارد سیستم مالی و اقتصادی کشور می کنید بدون اینکه کسی را حساس کنید و در ادامه با پول های نامشروع یا کثیف به فعالیت ادامه می دهید. در این زمان شما پول شویی کرده اید چون وانمود کرده اید که پول ها منشا مشروعی داشته اند. حتی اگر از شما سوال شود از کجا تحصیل کرده اید به این دلیل که پول کلان را به پول های کوچک تقسیم کرده اید، پاسخ خواهید داد مثلا قرض گرفته ام یا چیزی را فروخته ام یا کسی به من هدیه کرده است.
حتی ممکن است صاحب پول های کثیف آنها را به حساب های بانکی در خارج از کشور ارسال کند. برای این منظور معاملات صوری ترتیب می دهد یا فاکتور سازی می کند تا بتواند به حساب های خارجی بدون مانع پول واریز کند.
نظر به توضیح فوق می توان گفت که پولشویی چهار حالت دارد:
۱. پول به طور نامشروع در داخل تحصیل و در داخل تطهیر می شود.
۲. پول به طور نامشروع در داخل تحصیل و در خارج تطهیر می شود.
۳. پول به طور نامشروع در خارج تحصیل و در خارج تطهیر می شود.
۴. پول به طور نامشروع در خارج تحصیل و در خارج تطهیر می شود.
( ما در تلگرام و بله و اینستاگرام: @mashk_law)
پولشویی در قوانین ایران
در کشورهای خارجی به سلامت اقتصاد و منشا درآمد توجه ویژه ای می شود و تلاش می کنند هر پولی وارد چرخه مالی و اقتصادی کشور نشود. در گزارشی که بازل (Basel) در سال ۲۰۱۷ منتشر کرده است کشور ایران را در صدر شاخص ضدپولشویی (Anti-Money Laundering (AML) Index) قرار داده است، صرف نظر از اینکه جانبدارانه عمل کرده است یا منصفانه (متن گزارش در اینجا). جدول رده بندی بازل در ادامه آورده شده است.
با این حال، در ایران علاوه بر اشاره غیرمستقیم در قانون اساسی، قانون خاصی برای مقابله با پولشویی وضع شده است:
۱. مطابق اصل ۴۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: دولت موظف است ثروت‌های ناشی از ربا، غصب، رشوه، اختلاس، سرقت، قمار، سوءاستفاده از موقوفات، سوءاستفاده از مقاطعه‌کاری‌ها و معاملات دولتی، فروش زمین‌های موات و مباحات اصلی، دایر کردن اماکن فساد و سایر موارد غیرمشروع را گرفته و به صاحب حق رد کند و در صورت معلوم نبودن او به بیت المال بدهد. این حکم باید با رسیدگی، تحقیق و ثبوت شرعی اجرا شود.
۲. قانون مبارزه با پولشویی در سال ۱۳۸۶ در ایران تصویب شد و پولشویی را جرم دانست. لکن پولشویی یک جرم تبعی و فرعی است و همواره مسبوق بر جرم اصلی می‌باشد و درصورت فقدان جرم اصلی، جرم پولشویی هم موضوعا منتفی است. برخی از موارد این قانون به این شرح است:
ماده ۱– اصل بر صحت و اصالت معاملات تجاری موضوع ماده(۲) قانون تجارت است، مگر آن‌که براساس مفاد این قانون خلاف آن به اثبات برسد. استیلای اشخاص براموال و دارایی اگر توأم با ادعای مالکیت شود، دال بر ملکیت است.
ماده ۲ – جرم پولشویی عبارت است از:
الف – تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیتهای
غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
ب – تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان‌کردن منشأ غیرقانونی آن
با علم به این که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.
ج – اخفاء یا پنهان یا کتمان‌کردن ماهیت واقعی، منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل‌شده باشد.
ماده ۳ – عواید حاصل از جرم به معنای هر نوع مالی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از فعالیتهای مجرمانه به دست آمده‌باشد.مرتکبان این جرم علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد، مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید از جرم پولشویی محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز شود.
ماده ۹ – مرتکبین جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد، مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.
تبصره ۱ – چنانچه عواید حاصل به اموال دیگری تبدیل یا تغییر یافته‌باشد، همان اموال ضبط خواهدشد.
( ما در تلگرام و بله و اینستاگرام: @mashk_law)
شفافیت لحظه ای دارایی اشخاص به کمک سیستم نرم افزاری یکپارچه
حالا متوجه می شویم که داشتن یک شبکه نرم افزازی که کل دارایی های یک فرد ایرانی را با وارد کردن کد ملی نشان دهد و نمودار زمانی کاهش یا افزایش آن را هم نشان دهد، می تواند مانع از پول شویی شود؟
الان شبکه دارایی های اشخاص یکپارچه نیست؛ به این معنی که اگر دولت بخواهد بداند بنده چه دارایی دارم هم باید از بانک ها و بانک مرکزی استعلام کند مثلا چقدر ریال دارم و چقدر سکه تحصیل کرده ام، و هم از اداره ثبت اسناد و املاک برای دیدن میزان اموال منقول و غیرمنقول؛ هم از صرافی ها به شرطی که همه صرافی ها تحت نظارت بانک مرکزی باشند و دلال در بین نباشد و همه خرید و فروش های ارزی و سکه ای و طلایی ثبت در سیستم شود و همه واردات و صادرات نیز به همین ترتیب دقیق و ثبت شده بدون قاچاق باشد!!! این عملیات اگر اجرایی شود، اسم آن شفافیت لحظه ای دارایی اشخاص خواهد بود. در این صورت تقریبا می توان به راحتی پولشویی را کشف کرد، مگر اینکه تحصیل کننده پول آنقدر صبور باشد که پول را بسیار خرد خرد و در یک بازه زمانی طولانی خرج کند یا وارد چرخه اقتصادی و مالی کشور کند.
اگر تا حال دقت کرده باشید در پول شویی مشکل اصلی «روش به دست آوردن پول» است که غیرقانونی (مجرمانه) و نامشروع است، نه خود پول.
با توضیحات فوق می توان گفت:
پولشویی یعنی قانونی کردن درآمدهای غیر قانونی، مشروع کردن پول‌های نامشروع و تطهیر پول‌های حرام، تبدیل پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های تمیز و پاک، پولشویی می‌باشد.
در نوشته های خارجی هم دقیقا همین تعبیر به کار رفته است: Money laundering is the process of making illegally-gained proceeds (i.e., “dirty money“) appear legal (i.e., “clean”).
ترجمه: پول شویی فرآیندی است که در آن عوایدی که به طور غیرقانونی به دست آمده است (یعنی پول کثیف) به صورت قانونی نشان داده می شود (یعنی تمیز).
در برخی از نوشته ها آمده است که وجه تسمیه واژه Money laundering به واژه Laundromat یعنی رختشوی خانه بر مییگردد که در زمان فعالیت یگ گروه مافیایی در آمریکا رواج پیدا کرد. باندهای مافیایی درآمدهای هنگفتی از فعالیت های مجرمانه خود کسب می‌کردند و برای اینکه این وجوه را قانونی جلوه دهند اقدام به نصب دستگاه رختشوی خانه در نقاط مختلف ایالات آمریکا نموده و درآمدهای خود را به این کسب و کار انتصاب می‌دادند!
( ما در تلگرام و بله و اینستاگرام: @mashk_law)
