بسیار دیده ایم که در عناوین پژوهشی از مفهوم «آسیب شناسی» استفاده می شود مانند آسیب شناسی دوران نوجوانی، آسیب شناسی روش های نوین آموزش، آسیب شناسی سیاست های جرم زدایی، آسیب شناسی سخت گیری در اعطای جبران خسارت، آسیب شناسی مدیریت جوان گرا، آسیب شناسی اشتغال زنان در بیرون از خانه و غیره.
اول – این واژه از کجا وارد دامنه واژگان در عناوین پژوهشی حوزه علوم انسانی شد؟ یک تحقیق اولیه نشان می دهد که مفهوم آسیب شناسی یک اصطلاح در حوزه علم پزشکی است که اطبا از آن به پاتولوژی (pathology) یاد می کنند و ظاهرا در این مفهوم به دنبال آن هستند که تاثیرات منفی و اختلالات ناشی از یک بیماری در بدن یا عضوی از بدن را بررسی کنند. حتی می توان گفت که امروزه به شاخه مهمی از علم پزشکی بدل شده است. تا جایی که نگارنده جستجو کرده است در نوشته های حقوقی خارجی، معادل دقیقی برای مفهوم آسیب شناسی به مفهومی که ما در انسانی در ذهن داریم، وجود ندارد، و عمدتا از مفهوم چالش (challenge) استفاده می کنند، مانند چالش های جرم زدایی: challenges of decriminalisation
دوم – نکته قابل تامل تر، که گمان می رود از توجه ها مغفول مانده است، ویژگی امر موضوع «آسیب شناسی» است. به این معنی که همواره بایست یک امر «مطلوب» را مورد آسیب شناسی قرار داد، نه یک امر «نامطلوب» (گرچه به نظر می رسد به این نکته در طراحی عناوین توجه نمی شود). به عنوان مثال، عبارت «آسیب شناسی بی حجابی»، یک عبارت متناقض است، چرا که بی حجابی از نگاه ما، خودش یک امر نامطلوب و منشا آسیب هاست و منطقا معنی ندارد از یک عامل آسیب، آسیب شناسی شود! ما یک مفهوم یا موضوع مطلوب را آسیب شناسی می کنیم تا کاستی ها و ضعف های آن را شناسایی و برطرف کنیم؛ لذا منطقا نمی توان از امر نامطلوب آسیب شناسی کرد. در مقابل، اگر «آسیب شناسی حجاب» موضوع ما باشد، با یک عبارت مفهوم دار روبرو هستیم، چرا که حجاب امری مطلوب است و ما در صدد آن هستیم که آسیب های آن (نواقص، کاستی، آفت های ممکن) را شناسایی کنیم، مانند استفاده ابزاری از حجاب، تبریج با پوشش حجاب، و در مرحله بعد ارائه طریق کنیم.
سوم – مفهوم «آسیب شناسی» را با «آسیب های» اشتباه نکنیم. بلی، می توان «آسیب های طلاق» یا «آسیب های اعتیاد» را مورد پژوهش قرار داد تا ببینیم طلاق و اعتیاد چه زیان هایی را به همراه دارد، اما نمی توان «آسیب شناسی طلاق» یا «آسیب شناسی اعتیاد» را طرح کرد، چرا که طلاق و اعتیاد ذاتا یک امر نامطلوب است.
در استخدام واژگان، بیشتر دقت کنیم.