با عضویت در خبرنامه مطالب را در ایمیل خود دنبال کنید

رد رویکرد سکولار و لیبرال در توسعه فناوری؛ نگاهی به رویکرد قوانین: آیا توسعه فناوری بدون توجه به ارزش ها و فرهنگ جامعه صورت می گیرد؟

بر خلاف عقیده ای که توسعه فناوری را جدای از دین و ارزش ها و فرهنگ های جامعه می داند و معتقد است بین توسعه فناوری و مقولات گفته شده هیچ رابطه ای وجود ندارد، با جرات می توان این رویکرد را نفی کرد و مدعی شد توسعه فناوری با فرهنگ و ارزش های جامعه گره خورده است. مثال های عینی و حتی متن قوانین فناوری حاکی از این است که نمی توان به فناوری با دید لیبرال و سکولار نگاه کرد و ارزش ها و فرهنگ های پذیرفته جامعه به ویژه ارزش های دینی را در جامعه ای مثل ایران در توسعه فناوری لحاظ نکرد. از آنجایی که برای رد یک ادعا یک مثال نقض کافی است، یک مثال عینی ذکر می شود. امروزه در چین عروسک هایی به ابعاد انسان و به قیمت های ارزان ۵ الی ۶ هزار دلاری تولید می شود که از نظر کیفیت تولید به قابلیت های یک انسان نزدیک شده اند. این عروسک ها به عنوان جایگزین بانوان برای آقایان تولید می شوند و به گفته سازند‌‌گانشان در تولید این عروسک ها از فناوری جدیدی استفاده شده است که‌‌ بر عروسک ‌های مشابه پیشین این امتیاز را د‌‌ارند‌‌ که تا ۹۹ د‌‌رصد‌‌ شبیه زن های معمولی است (همین جا بایست فاتحه ای بلند به بشریت امروز خواند که به ناکجا آباد می رود؛ آرامشی را که بایست در کنار همسر خود تحصیل کند، به مانند بت پرستان،‌ در بودن با ساخته دست خود می یابد). ابتدا گفته می ‌شد این عروسک ‌ها برای جلوگیری از رشد موالید در کشورهای پرجمعیتی مانند چین و هندوستان و همچنین برای جلوگیری از بیماری‌ های واگیردار همچون ایدز و هپاتیت ساخته شده ‌اند، در حالی که برای جلوگیری از رشد موالید راه های مجاز دیگری وجود دارد، اخیرا شرکت تولیدکننده این محصول، هدف از ساخت این عروسک های انسان نما را کمک به جامعه بشری به خصوص جوانان بعضی کشورها که در محدودیت به سر می برند اعلام کرده است، که دقیقا همین علت اخیر علت اصلی تولید این محصولات است: فرصت طلبی از نیاز شدید و طبیعی انسان ها برای کسب سود و تجارت، و بی اهمیتی کامل به تخریب روانی و اخلاقی در جامعه. روشن است که تولید چنین محصولاتی چقدر می توان سلامت روحی و بهداشت روانی و اخلاقی جامعه را تحت تاثیر منفی قرار دهد و نهاد خانواده را ویران کند. حال آیا در کشوری مثل ایران می توان به توسعه چنین فناوری دست زد؟ آیا اساسا باورها و ارزش های فرهنگ ایرانی توسعه و تولید چنین فناوری را می پذیرد؟ چه کسی می تواند به این سوال پاسخ مثبت دهد؟ قطعا هر خواننده ای با قدری چاشنی وجدان پاسخ منفی به این سوال خواهد داد.

مراجعه به متن قوانین فناوری نیز پاسخ منفی این سوال را می رساند. در ماده ۴ قانون ثبت اختراعات، علایم تجاری و طرح های صنعتی مصوب ۱۳۸۶ در بیان موارد غیرقابل ثبت به عنوان اختراع آمده است:

موارد زير از حيطه حمايت از اختراع خارج است:
و ـ اختراعاتی كه بهره برداری از آنها خلاف موازين شرعی يا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.

همین بند فوق به صراحت اشاره به این دارد که فرهنگ و ارزش های حاکم بر جامعه با فناوری گره خورده است. ممکن است گفته شود که طبق بند فوق نمی توان فناوری خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه جامعه را مورد حمایت قانون داد، و در نتیجه اگر صاحب فناوری به تجاری سازی آن اقدام کند، دیگران می توانند از آن کپی برداری کنند بدون اینکه حق انحصاری صاحب فناوری را نقض کرده باشند؛ اما صاحب فناوری می تواند با تولید محصول و عرضه آن به بازار کسب و کار و تجارت کند و این اقدام مخالف قانون فوق نیست. چرا که قانون فوق بهره برداری از فناوری را ممنوع نکرده است، بلکه به عنوان اختراع مورد حمایت قرار نمی دهد. پاسخ این است که نهایتا محصول در قالب قرارداد بیع به فروش خواهد رسید؛ با توجه به اینکه قراردادهایی که موضوع آن مشروعیت قانونی ندارد، باطل است (ماده ۱۹۰ قانون مدنی)، لذا قراردادهای فروش محصولات چنین فناوری باطل خواهد بود. از طرف دیگر، با توجه به اینکه «اکل مال به باطل» قانونا ممنوع و شرعا حرام است، لذا صاحب فناوری در نتیجه چنین تجاری سازی و کسب و کار صاحب مال مشروع نخواهد شد، و عملا تجارت وی با مانع قانونی و شرعی روبروست.

مانع ماده ۴ فوق،‌ فقط در حوزه اختراعات مطرح نیست، بلکه طبق ماده ۳۱ قانون فوق ثبت طرح صنعتی که خلاف موازين شرعی يا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد، نیز ممنوع است. همچنین است در مورد نام های تجاری، که بنابر ماده ۴۶ قانون فوق، اسم يا عنوانی كه ماهيت يا طريقه استفاده از آن برخلاف موازين شرعی يا نظم عمومی يا اخلاق حسنه باشد، نمی تواند به عنوان يك نام تجارتی به كار رود.

جالب است که در قانون ثبت اختراع سوئیس، اختراع خلاف نظم عمومی و اخلاق قابل ثبت نیست. در قانون هندوستان نیز اختراعات خلاف قانون یا اخلاق و هر آنچه به زندگی انسان ها و حیوانات آسیب می زند قابل ثبت نیست. در آمریکا نیز اختراعاتی که خلاف اخلاق عمومی است قابل ثبت نیست. در کنوانسیون پاریس برای حمایت از دارایی های صنعتی ۱۸۸۳ نیز علامت تجاری خلاف نظم عمومی یا اخلاق قابل ثبت نیست. ممکن است مصادیق نظم عمومی و اخلاق در جامعه ای متفاوت از جامعه دیگر باشد، لکن همین ممنوعیت می رساند که در هر کشوری خط قرمزی برای توسعه فناوری وجود دارد، و نمی توان نگاه لیبرال و سکولار به توسعه فناوری داشت.

  • تاریخ انتشار: 8 اردیبهشت 1396
  • تعداد بازدید: 2396
  • بدون دیدگاه