بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین
والسلام والصلاه علی سیدنا محمد و آله الطیبین الطاهرین
«نیاز» است که در انسان انگیزه حرکت و تلاش ایجاد می کند؛ و اساسا وصف «نیازمندی» در عین حال که بیانگر نوعی نقص در وجود آدمی است، اما در عین حال موجبات حرکت، رشد و کمال وی نیز در گرو آن است. دایره آن نیز بسی فراختر از آن هست که قابل شمارش باشد. از ابتدایی ترین نیازها چون خوراک و پوشاک گرفته تا نیاز به شناخت خود که مقدمه شناخت یگانه عالم هستی است، در گستره آن قرار دارد. در راه رفع این نیاز که اعلی ترین نیازهاست، جان سپردن هم سزاست.
سعدیا زنده عاشقی باشد که بمیرد بر آستان نیاز
تدریس متون حقوقی به زبان خارجی مانند انگلیسی، به معنی ترجمه متون حقوقی انگلیسی به صورت متکلم الوحده نیست، بلکه انتقال دیدگاه های یک سیستم حقوقی دیگر در موضوع بحث است که اسباب خاص خود را می طلبد. وقتی در دانشگاه منچستر انگلستان سمینارهای حقوق قراردادها را برای دانشجویان مقطع کارشناسی برگزار می کردم در این اعتقاد محکم تر شدم. هدف از تدوین این کتاب نیز نیازی است که نگارنده در دانشکده های حقوق داخل احساس می کند. برای تشریح این نیاز پنج نکته در رابطه با شیوه فعلی ارائه دروس متون تخصصی در غالب دانشکده های حقوق قابل ذکر است:
یکم: به نظر می رسد هدف از گنجاندن متون حقوقی انگلیسی در دانشکده های حقوق کشور چندان روشن نیست. آیا:
الف) متون حقوقی برای این است که دانشجوی حقوق با اصطلاحات حقوقی به زبان انگلیسی آشنا شود، مثلا بداند که معنی جرم در زبان انگلیسی crime گفته می شود، تا در مطالعات و مکاتبات خود به زبان انگلیسی از آن استفاده کند، یا
ب) هدف این است که دانشجو حقوق انگلیس را بیاموزد (اگر منبع درس حقوق انگلستان باشد). مثلا اگر موضوع درس حقوق جزاست، مثلا بداند که عناصر تشکیل دهنده جرم در حقوق انگلستان چیست، و از این رهگذر به طور غیر مستقیم با اصطلاحات تخصصی انگلیسی نیز آشنا شود (چو ۱۰۰ آید ۹۰ هم پیش ماست)؛ همانگونه که متون فقه نیز برای صرف آشنایی با اصطلاحات فقهی به زبان عربی نیست، بلکه کسب دانش فقهی مهمترین هدف است!
در این خصوص نگارنده سخت به هدف دوم معتقد است. اما آنچه که عملا در دانشکده های حقوق داخل شاهدیم و از نحوه ارائه دروس استنباط می شود این است که هدف، حداقل در مقطع کارشناسی، فقط آشناسازی دانشجو با فضای متون حقوقی است. سوالات امتحانی بهترین مدرک بر این ادعاست. به جای اینکه سوالاتی به زبان انگلیسی طرح شود و پاسخ حقوقی خواسته شود – در حالت ایده آل به زبان انگلیسی و در حالت ارفاق به زبان فارسی – صرفا پاراگراف هایی برای ترجمه ارائه می شود.
دوم: ساعات اختصاص داده شده برای درس متون حقوقی کم است و هدف از گنجاندن چنین درسی را که فوقا ذکر شد برآورده نمی سازد.
سوم: غالبا منبع مناسبی برای این دروس معرفی نمی شود. اغلب شاهدیم که اساتید محترم جزوات تدوینی خود را که حجم کمتری هم دارند ارائه می کنند. در جایی که این جزوات برگرفته از متون اصلی است، چه دلیلی بر ارائه جزوه است؟ و آیا صلاح کار در آن نیست که متون اصلی به عنوان منبع معرفی شوند و حداقل دانشجویان با رنگ و بوی کتب خارجی آشنا باشند؟
چهارم: گاهی دیده می شود برخی از اساتید محترم داخلی به نوشتن متون حقوقی به زبان انگلیسی اقدام کرده اند، ضمن ارج نهادن به تلاش های این بزرگواران، مناسب است که متون حقوقی به قلم خود نویسندگان حقوقی انگلیسی ارائه شود. ظرافت هایی در بیان آنها وجود دارد که طبیعتا غالب نویسندگان غیر انگلیسی از چنین توانایی محروم اند. با در نظر گرفتن این نکته که همیشه لازم نیست تحقیق عمیقی در بحث مورد نیاز شود، گاهی لازم است فقط شیوه ارائه مطلب تغییر کند تا مقبول افتد، به ویژه در جایی که قرار است سخن به تمام از یک سیستم خارجی باشد. وقتی نوشته های خوب و اصیل خارجی موجود است (همانگونه که این اثر کاملا از کتب خارجی گرفته شده است)، چه حاجت است به تدوین کتب توسط نویسندگان داخلی که غالبا انگلیسی را با ذهن فارسی می نویسند!؟
پنجم: غالب کلاس های متون تخصصی به کلاس های ترجمه شباهت دارد تا آموزش حقوق به زبان انگلیسی. حداقل این است که باید در کلاس درس بحث حقوقی مطرح شود. مثلا وقتی موضوع نقض قرارداد مطرح می شود مدرس محترم بایستی ابتدا ذهن دانشجو را با بررسی مختصر آن در حقوق داخل آماده سازد و سپس بحث را از دیدگاه حقوق انگلستان و با ادبیات انگلیسی پی گیرد تا مطلب بهتر تفهیم شود. در این روش به طور ناخودآگاه دانشجوی محترم با روش مطالعات تطبیقی نیز آشنا می شود که بسی ارزشمند است.
با در نظر گرفتن نقدهای فوق هدف نگارنده از ارائه این مجموعه تا حدود زیادی روشن می گردد. با توجه به اینکه حقوق جزا بسیار گسترده است طبیعتا بررسی جزئیات آن در مدت کوتاه ممکن نیست. این کتاب تصویر قابل توجهی از حقوق جزای انگلستان با تکیه بر اهم قوانین و پرونده های مرتبط در موضوعات مختلف را به نمایش می گذارد. سبک کتاب دقیقا فضای تدریس و امتحان درس حقوق جزا را در دانشکده های حقوق انگلستان برای شما تداعی می کند. کتاب هایی مانند GCSE یا A Level As Level که در بازار ایران رایج و ترجمه هایی نیز ارائه شده است برای دانشجویان حقوق ما مناسب نیستند. این کتب در انگلستان برای دانش آموزانی که مایل اند در رشته حقوق وارد دانشگاه شوند تدوین شده اند! کتاب حاضر جامع تر از کتب نامبرده و مشابهات آنهاست.
علاوه بر این، چند نکته دیگر لازم به ذکر است:
قبل از شروع به درس به دلیل اهمیت بحث زمان ها در درک مطالب مرور کلی زمان ها در زبان انگلیسی صورت گرفته است.
مجلد حاضر شامل ۱۸ فصل است که به بررسی مسائل حقوق جزا در حقوق انگلستان به عنوان سرچشمه حقوق کامن لا (common law) می پردازد. عناوین مهم فصول به این شرح است: عناصر مسئولیت کیفری، عنصر مادی، عنصر معنوی، مسئولیت در جرایم ناتمام، مسئولیت تبعی یا ثانوی، قتل عمد، قتل شبه عمد اختیاری و غیراختیاری، جرایم غیرکشنده، جرایم جنسی، خسارت کیفری، سرقت، جرایم مرتبط با سرقت، کلاهبرداری، جنون، مستی، دفاع مشروع، اجبار و اکراه.
در تمام متن اصطلاحات حقوقی انگلیسی و نیز کلمات عمومی در پاورقی آورده شده است تا از صرف وقت برای ارجاع مکرر به فرهنگ لغات جلوگیری شود. در این راستا قریب به ۷۵۰۰ واژه (تکراری یا غیرتکراری) ترجمه شده است. نکته این است که از تکرار در آوردن معانی واژه ها جلوگیری شده و واژه ای که برای اولین بار در هر فصل ترجمه شده، از تکرار آن در ادامه همان فصل خودداری شده است. به عبارت دیگر، هر فصل به صورت مجزا مورد بررسی قرار گرفته و تمامی کلمات لازم ترجمه شده است.
سعی شده است همه واژه های عمومی و تخصصی با معنی مناسب در متن، ترجمه شده باشند و در موارد لازم ریشه آنها ذکر شود. این روش موجب می شود که انگیزه خواننده محترم برای ادامه متن تقویت گردد و از صرف وقت و کم رغبتی برای مراجعه مکرر به فرهنگ لغات خودداری شود و سرعت متن خوانی نیز افزایش یابد.
مطالعه این اثر به علاقمندان این حوزه این توانایی را می دهد که با اصطلاحات تخصصی و دقیق حقوق جزا به زبان انگلیسی آشنا شده و در هنگام نوشتن مطالب حقوقی به زبان انگلیسی یا جستجو در میان منابع خارجی از کلید واژه های مناسب استفاده کنند و در مطالعه آثار مفصل تر از دانش زبانی خوبی در حوزه حقوق جزا برخوردار باشند.
شاید گفته شود به جای آوردن ترجمه واژه ها، بهتر بود ترجمه متن آورده می شد. آوردن معنی واژه ها به این دلیل است که احتمال توجه صرف به متن فارسی به صفر رسد و دانشجوی محترم به متن انگلیسی توجه لازم را داشته باشد!
یک نمونه سوال امتحانی نیز در پایان کتاب آورده شده است تا راهنمای مدرسین محترم باشد. ترکیب نمونه سوال امتحانی شامل ترجمه (translation)، سوالات تحلیلی (problem solving questions) و سوالات تستی (multiple choice questions) است تا هر سه توانمندی دانشجویان محترم آزموده شود و رهنمایی مدرس محترم برای طرح سوالات استاندارد باشد.
بایستی اضافه کرد که مدرس محترم خود باید از تسلط نسبی به زبان انگلیسی و بحث حقوقی مورد نظر در حقوق انگلستان برخوردار باشد تا بتواند به طور بایسته و شایسته مباحث را پیش برد.
ترجمه همه یا بخشی از کتاب حاضر به هیچ وجه و به هیچ نحوی از انحاء مجاز نیست.
در پایان لازم به ذکر است که هر چند این کتاب ابتدائا برای دانشجویان و پژوهشگران حقوق تدوین شده است، اما برای تمامی فعالان حقوقی به ویژه در حوزه حقوق جزا از جمله وکلا، مشاوران و قضات قابل استفاده خواهد بود.
«انما یتقبل الله من المتقین»
طاهر حبیب زاده
تهران – اردیبهشت ۱۳۹۸
نمونه صفحه کتاب
