در خصوص حمایت های کنوانسیون برن به ویژه در خصوص آثاری که در کشورهای غیر عضو اتحادیه برن مانند ایران مورد نقض واقع می شوند، سوالاتی مطرح است که پاسخگویی مستند به آنها با تحلیل متن کنوانسیون می تواند ابهامات موجود را برطرف کند. از جمله این سوالات این است که:
- کنوانسیون برن از کدام آثار حمایت می کند و از کدام آثار حمایت نمی کند؟
- کنوانسیون برن از آثار چه کسانی حمایت می کند؟ ملاک آن برای حمایت چیست؟ تابعیت صاحب اثر یا محل نشر اثر یا دیگر معیارها؟
- اگر صاحب اثری تابع کشوری باشد که به کنوانسیون برن ملحق نشده است، مانند ایران، باز می تواند از حمایت های این کنوانسیون برخوردار باشد؟ اگر پاسخ مثبت است، تحت چه شرایطی و تا چه اندازه ای؟
- اگر اثر شخصی که تابع کشوری که عضو کنوانسیون برن است، مانند فرانسه، در کشوری که عضو کنوانسیون برن نیست، مانند ایران، مورد نقض واقع شود، آیا می تواند این نقض را پیگیری قضایی کند؟
- طول مدت حمایت از آثار چقدر است؟ و آیا آثار منتشر نشده نیز می توانند از حمایت های این کنوانسیون بهره مند شوند؟
- در پایان این نوشته به این سوال نیز پاسخ خواهیم داد که: آیا در شرایط فعلی توصیه می شود ایران به کنوانسیون برن ملحق شود یا خیر؟
کلیات
کنوانسیون برن که به اختصار Berne Convention و به طور رسمی International Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (کنوانسیون بین المللی برای حمایت از آثار ادبی و هنری) نامیده می شود، یک توافق نامه بین المللی است در خصوص کپی رایت که در کنفرانس بین المللی برن در سال 1886 نهایی شده است. بعدها در سال های 1908 در برلین، 1928 در رم، 1948 در بروکسل، 1967 در استکهلم و 1971 در پاریس مورد اصلاح واقع شده است. موارد مورد حمایت این کنوانسیون به موجب اصلاحیه 1928 رم، از جمله عبارتند از: هر محصول کتبی یا شفاهی علمی، ادبی، هنری، موسیقی، نقاشی، ترجمه، در قالب های مختلف از جمله کتاب، جزوه، سخنرانی، نمایش. بایست توجه کرد که اخبار روزانه یا هر اطلاعاتی که ماهیت خبری دارد از محدوده حمایت کنوانسیون بیرون است (ماده 2 کنوانسیون به تفصیل این موارد را برشمرده است). به موجب اصلاحیه 1948 بروکسل نیز کارهای سینمایی و عکاسی هم به محدوده حمایتی برن اضافه شده اند. امضا کنندگان این کنوانسیون اتحادیه کپی رایت برن (Berne Copyright Union) را تشکیل می دهند.
موضوع اصلی این کنوانسیون این است که هر یک از کشورهای عضو این کنوانسیون باید حمایت خودکار از کارهایی که برای اولین بار در دیگر کشورهای عضو اتحادیه برن منتشر شده است به عمل آورند. منظور از کار منتشر شده نیز یعنی 1. کاری که با رضایت صاحب اثر منتشر شده است و 2. به نحوی که برای عموم به طور متعارف قابل دسترسی باشد. مثلا آلمان و فرانسه هر دو عضو این کنوانسیون هستند. اگر کتابی در آلمان منتشر شود، و شخصی بخواهد در فرانسه حق مالکیت فکری این کتاب را در فرانسه نقض کند، مثلا بدون رضایت صاحب اثر یا کسی که حق به وی منتقل شده است، آن را در فرانسه بازنشر کند، دولت فرانسه چنین شخصی را تحت تعقیب قرار می دهد و مانع از نقض این حق می شود. با توجه به این مثال، چون ایران عضو این کنوانسیون نیست، لذا دولت ایران تعهدی به حفظ حقوق مالکیت فکری صاحبان آثار خارجی در داخل ندارد. به همین دلیل است که میدان انقلاب تهران از جمله محل هایی است که آثار خارجی مانند کتب و نرم افزارها کپی برداری شده و به قیمت ارزان منتشر می شوند. همچنین، اگر کاری منتشر نشده ولی مالک آن شهروند یا ساکن کشورهای عضو اتحادیه برن است، بایست از این حمایت برخوردار شود. لذا کنوانسیون برن از هر دو قسم آثار منتشر شده و منتشر نشده حمایت می کند.
ادامه در فایل پیوست